1992-ci il fevralın 26-da Ermenistan herbi birleşmeleri 7 min ehalisi olan Xocalı şeherinde soyqırım aktı heyata keçirdi. Ermenistan herbi birleşmelerinin şehere hücumu zamanı burada yalnız 3 mine yaxın insan qalmışdı. Çünki mühasirede qaldığı 4 aydan artıq zaman erzinde blokadada olduğu üçün ehalinin xeyli hissesi şeherden çıxmaq mecburiyyetinde qalmışdı. Xocalı soyqırımı zamanı 613 nefer ödürüldü, 1000 nefer müxtelif yaşlı dinc sakin aldığı gülle yarasından elil oldu. 106 nefer qadın, 63 azyaşlı uşaq, 70 qoca öldürüldü. 8 aile tamamile mehv edildi, 25 uşaq her iki valideynini, 130 nefer valideynlerinden birini itirdi. Facie baş veren gece 1275 nefer dinc sakin girov götürüldü, onlardan 150-nin taleyi indi de melum deyil. Bütün bunlar ermeni herbçileri terefinden xüsusi amansızlıqla ve ağlasığmaz vehşilikle heyata keçirildi. Hücumda hemçinin mayor Ohanyan Seyran Mişeqoviçin (Seyran Ohanyan hazırda Dağlıq Qarabağda ermenilerin qeyri-qanuni rejiminin \"müdafie naziri\"dir) komandanlığı altında 366-cı alayın 2-ci batalyonu, Yevgeni Nabokixinin komandası altında 3-cü batalyonun, 1 saylı batalyonun qerargah reisi Çitçyan Valeri İsayeviç ve alayda xidmet eden 50-den artıq ermeni zabit ve giziri iştirak edib. (\"Xocalının işğalına dair istintaq materiallarından\"). Şeher ehalisinin bir hissesi zorakılıqdan qaçıb qurtarmaq isteyerken evvelceden düzeldilmiş pusqularda qetle yetirildi. Rusiyanın \"Memorial\" hüquq-müdafie merkezinin melumatına esasen, dörd gün erzinde Ağdama Xocalıda qetle yetirilmiş 200 azerbaycanlının meyiti getirilib, onlarla meyitin tehqire meruz qalması faktı aşkar edilib. Ağdamda 181 meyit (130 kişi ve 51 qadın, o cümleden 13 uşaq) mehkeme-tibbi ekspertizasından keçirilib. Ekspertiza zamanı müeyyen edilib ki, 151 neferin ölümüne gülle yaraları, 20 neferin ölümüne qelpe yaraları sebeb olub,10 nefer küt aletle vurularaq öldürülüb. Hüquq-müdafie merkezi diri adamın baş derisinin soyulması faktını da qeyde alıb. Xocalı soyqırımı Azerbaycan tarixine en dehşetli ve facieli sehifelerden biri kimi daxil olub. Azerbaycanın ümummilli lideri Heyder Eliyev Xocalı soyqırımının 10 illiyi münasibetile Azerbaycan xalqına müracietine qeyd edib: \"Bu amansız ve qeddar soyqırım aktı insanlıq tarixine en qorxulu kütlevi terror aktlarından biri kimi daxil oldu\". Qeyd etmek lazımdır ki, Azerbaycan xalqı 200 il erzinde ermeni milletçilerinin davamlı olaraq etnik temizleme, soyqırım siyasetine meruz qalıb. Azerbaycan xalqı tarixi torpaqlarından qovulub, qaçqına, mecburi köçküne çevrilib ve bütün bunlar ermeniler terefinden kütlevi qırğınlarla müşayet olunub. Azerbaycanlıların öz tarixi-etnik torpaqlarından qovulması sovet dövründe de davam edib. 1948-1953-cü illerde Ermenistandan 150 min azerbaycanlı deportasiya olunmuş Azerbaycanın Kür-Araz düzenliyinde yerleşdirildi. 1988-ci ilde ise öz tarixi torpaqlarında yaşayan 250 min azerbaycanlı bu eraziden qovuldu, bununla da Ermenistan monoetnik dövlete çevrildi. 1988-ci ilden Dağlıq Qarabağ etrafında başlayan hadiseler ermeni ideloloqlarının \"denizden denize Ermenistan\" adlı sersem bir ideyasını reallaşdırmaq cehdi kendlerin, şeherlerin dağılması, on minlere günahsız insanın ölümü, yüz minlerle azerbaycanlının öz tarixi torpaqlarından didergin düşmesi ile neticelendi. Bütün beynelxalq hüquq normalarına zidd olaraq Ermenistan dövleti Dağlıq Qarabağı özüne birleşdirmek isteyir, bu yolda bütün cineyet ve vehşiliye hazır olduqlarını nümayiş etdirir. XX esrin faciesi olan Xocalı soyqırımı bu aqressiv ve cinayetkar ermeni siyasetinin neticesidir. XX esrin sonunda baş vermiş bu facie tekce Azerbaycan xalqına deyil, bütün insanlığa, beşeriyyete qarşı yönelmiş en ağır cinayetlerden biridir. Xocalı soyqırımı esrin Xatın, Xirosima, Naqasaki ve Sonqmi kimi dehşetli facieleri ile bir sırada dayanır. Ermenilerin Xocalı şeherini hedefe almaqda meqsedi ne idi? Bu bir terefden Qarabağın dağlıq hissesinde azerbaycanlılardan ibaret olan, strateji ehemiyyetli maneeni aradan qaldırmaq idise, diger terefden ümumiyyetle Xocalını yer üzünden birdefelik silmek meqsedi idi. Çünki Xocalı ele bir yaşayış meskeni idi ki, o, Azerbaycan tarixinin qedim dövrlerinden müasir dövre qeder tarix ve medeniyyet enenelerini özünde eks etdirirdi. Bu xüsusi medeniyyet tarixe Xocalı-Gedebey medeniyyeti kimi düşüb. Xocalının kromlexleri, dolmenleri, siklopları, kurqanları ve diger abideleri, hemçinin müxtelif növ meişet eşyaları insan cemiyyetinin inkişaf dinamikasını özünde eks etdiren maddi medeniyyet nümuneleridir. Ermeni işğalından sonra bütün bu maddi medeniyyet abidelerinin mehv edilimesi ve dünyanın en qedim mezarlıqlarından sayılan Xocalı qebiristanlığının texnika vasitesile darmadağın edilmesi ermeni vandalizminin bariz nümunesi olmaqla yanaşı, dünya medeniyyetine qarşı zorakılıq aktıdır. Xocalı soyqırımının epizodları insanı dehşete getirir. Xocalı sakini Entiqe ermeni herbçilerinin teleb etdiyi \"bu yerler böyük Ermenistanın bir hissesidir\" sözlerini diline getirmediyine göre ermeniler terefinden diri-diri yandırıldı. Diger Xocalı sakini Seriyye Talıbova danışırdı ki, \"4 mesheti türkü ve 3 azerbaycanlının ermeni qebrinin üzerinde başını kesdiler. Sonra daha 2 azerbaycanlının gözlerini çıxartdılar\". Ermeniler sağ qalmış insanlar üzerinde tamamile tehqiredici hereketler heyata keçiribler. Onların başının derisini soyub, başlarını ve bedeninin diger orqanlarını kesib, uşaqların gözlerini çıxardıb, hamile qadınların qarnını yarmışdılar. Hücum zamanı Xocalıda istifadesi qadağan olunmuş 5,45 kalibrli patronlardan ve kimyevi silahlardan istifade edilib. Bütün bunlar Ermenistanın Cenevre Konvesiyasının protokollarını pozaraq, müharibe qaydalarına zidd olaraq dinc sakinlere qarşı heyata keçirilen soyqırım olduğunu tesdiqleyir. Xocalı soyqırımının xüsusi amansızlıqla töredilmesi rus, gürcü, ingilis, fransız, alman, amerikalı ve diger ölkelerin vetendaşı olan jurnalist ve publisistleri dehşete getirib. Xocalı qaçqınlarının BMT, Avropa İttifaqı ve Avropa Tehlükesizlik ve Emekdaşlıq Teşkilatına müracietinde deyilir: \"Artıq 10 ilden artıqdır ki, biz, qaçqın veziyyetine düşmüş xocalılar, ürek ağrısı, eyni zamanda, böyük ümidle bütün dünyanın sülhsever xalqlarına, beynelxalq teşkilatlara müraciet edirik. Sizden xahiş edirik, ermeni herbi tecavüzü neticesinde bizim başımıza gelen belaya laqeyd qalmayasınız. Biz inanırıq ki, dünyanın BMT, Aİ ve ATET kimi kifayet qeder nüfuzlu beynelxalq teşkilatları, sülhsever ölkeleri Ermenistan kimi dövletin bele tecavüzkarlığına ve özbaşınalığına qarşı tedbir görecekler\". Dünyada qebul olunmuş beynelxalq konvensiyalar, ümumbeşeri qanunlar Xocalı faciesi kimi soyqırımları pisleyir, yolverilmez olduğunu bildirirler. Azerbaycan xalqı 1948-ci il 9 dekabr \"Soyqırım cinayetinin xeberdarlıq edilmesi ve cezalandırılması\" konvensiyasını rehber tutaraq, Ermenistan Respublikasına qarşı BMT-nin Beynelxalq mehkemesinde iddia qaldırmaq üçün bütün hüquqi esaslara malikdir. Dünya bilmelidir ki, bu cinayet, tekce Azerbaycan xalqına qarşı deyil, hem de bütün sivilizasiyalı dünyaya, beşeriyyete qarşı yöneldilib. Bu gün Ermenistanda mühüm dövlet postlarını tutanlar, Seyran Ohanyan, Serj Sarkisyan elece de Robert Köçeryan ve digerleri baş vermiş soyqırımın günahkarları kimi beynelxalq mehkeme qarşısında cavab vermelidir. Cinayet cezasız qalmamalıdır. Ermenistanın herbi-siyasi tecavüzü dünya ictimaiyyeti terefinden ittiham edilmelidir. Beynelxalq teşkilatlar, dünya dövletlerinin parlamentleri Ermenistan Respublikasının Azerbaycan torpaqlarında töretdiyi herbi cinayete - Xocalı soyqırımına esl soyqırım hadisesi kimi beynelxalq siyasi-hüquqi qiymet vermelidirler.